Profilaktyka raka jajnika - operacyjna -
Kontrowersyjnym i dotychczas nierozstrzygniętym problemem jest profilaktyczne usuwanie przydatków w grupie nosicielek zmutowanej postaci genu BRCA1 lub
BRCA2. W populacji ogólnej ryzyko zachorowania na raka jajnika wynosi około
1,8%. Schildkraut i wsp określają ryzyko zachorowania na raka jajnika o podłożu
genetycznym, u około 7% wszystkich chorych.
Około 90% z tej grupy posiada w wywiadzie jedną lub więcej osób z obciążonym wywiadem w pierwszym lub drugim stopniu pokrewieństwa. Prawdopodobieństwo zachorowania kobiety posiadającej krewną w pierwszym stopniu pokrewieństwa z tym rozpoznaniem wzrasta około 3,6 razy OR=3,6 (odds ratio, iloraz szans).
W przypadku krewnej w drugim stopniu pokrewieństwa współczynnik OR wynosi 2,9 w stosunku do chorych bez obciążonego wywiadu. Wyższe ryzyko OR=4,3 występuje, jeżeli chorowała matka, niższe, jeżeli chorowała siostra OR=1,7. W badaniu Houlstona ryzyko względne w przypadku choroby krewnej w I stopniu wynosiło RR=4,5. Kobieta posiadająca krewnego chorującego na raka jajnika w pierwszym stopniu pokrewieństwa ma 5% - owe ryzyko zachorowania. Ryzyko rośnie do 7% jeżeli chorowało dwóch członków rodziny.
Większość autorów w celu redukcji możliwości zachorowania proponuje usunięcie przydatków po zakończonym rozrodzie. Profilaktyczna ooforektomia zmniejsza możliwość zachorowania o 85-96%. W grupie 170 nosicielek mutacji BRCA1/2 u 72 kobiet operowanych po okresie dwuletniej obserwacji stwierdzono w 5 (6,9%) przypadkach raka jajnika lub otrzewnej, natomiast w grupie 95 kobiet operowanych wcześniej jedynie w jednym przypadku rozpoznano raka jajnika (1,1%).
- badania przesiewowe -
Wczesne wykrycie raka jajnika, podobnie jak w przypadku innych nowotworów, wpływa na zdecydowanie lepsze wyniki leczenia. Badanie ginekologiczne jako podstawowe badanie przesiewowe obarczone jest dużym błędem czułości i specyficzności, w zależności od wielkości guza jajnika. Badanie 22000 kobiet, u których określano poziom stężenia antygenu Ca 125 i wykonano USG dopochwowe pozwoliło wykryć 11 raków jajnika, w tym 4 w stopniu I. Badanie to nie wykazało wpływu na poprawę wyników leczenia chorych.
Z powodu braku wysokiej czułości i specyficzności poziomu Ca 125, łączy się je z innymi markerami np. poziomem D-dimerów, badaniem USG oraz MRI i FDG-PET. Badanie przesiewowe przeprowadzane co 6 miesięcy z zastosowaniem USG i określeniem poziomu antygenu Ca 125 ma zasadność u: nosicieli BRCA1 i BRCA2 oraz kobiet z rodzinnym występowaniem raka piersi, raka jajnika w pierwszym i drugim pokoleniu szczególnie, jeżeli nowotwór wystąpił w młodszym wieku, tj. poniżej 40 roku życia, jednoczasowo rak piersi i jajnika u jednej kobiety. W innych przypadkach badania przesiewowe nie są rekomendowane.
